Het idee dat het kijken op beeldschermen (tv, tablet, smartphone) kort voordat je naar bed gaat slecht is voor de slaap blijkt niet te kloppen. Ook het idee dat het ‘blauwe licht’ van die schermen de veroorzaker is van slecht (in)slapen, blijkt onjuist.

In een lang artikel in de Volkskrant laat wetenschapsjournalist Maarten Keulemans zien dat er veel misverstanden zijn rond het gebruik van beeldschermen en de daarbij behorende vermeende relatie met slecht (in)slapen. Het veel gehoorde idee is dat het blauwe licht van beeldschermen (tv, tablet, laptop, smartphone) de aanmaak van het ‘slaaphormoon’ melatonine blokkeert. Hierdoor kom je moeilijker in slaap terwijl je dat net juist zou willen.

Slaperige scholieren

Als voorbeeld daarvan worden vooral pubers en adolescenten aangehaald. Zij zitten slaperig in de schoolbanken en de oorzaak is het te lange gebruik van een beeldscherm voordat zij gaan slapen. Daarom wordt door allerlei ‘experts’ gesteld: stop op tijd met het kijken naar een beeldscherm en ga zeker niet in bed nog uitgebreid appen, netflixen, twitteren of mailen.

Onderzoek RIVM

Directe aanleiding tot het schrijven van het artikel was een onderzoek uit 2019 van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) dat in een rapport over jongeren de algemene opinie bevestigde: het blauwe licht van de telefoon is funest voor de nachtrust. Keulemans las het rapport nauwkeurig, raadpleegde een aantal wetenschappers en concludeert dat er weinig blijkt te kloppen van de algemeen verspreide boodschap dat er een negatieve relatie is tussen het ‘s avonds kijken naar een beeldscherm en slecht slapen.

Schermgebruik nauwelijks relevant

Ten eerste blijkt volgens het rapport van het RIVM dat het wel meevalt met die slecht slapende tieners als gevolg van hun langdurige schermgebruik tot diep in de avond of nacht. Als er sprake was van minder goed slapen dan kon niet aangetoond worden dat dit een directe relatie had tot het kijken naar de tv of een ander scherm. Ook de veronderstelling dat ‘blauw licht’ de boosdoener is, blijkt op drijfzand te berusten. Ten eerste is het licht van al die schermen niet sterk genoeg om de stimulering van melatonine sterk te onderdrukken. Mocht er al een effect zijn, dan blijkt dat sommige proefpersonen daar nauwelijks iets van merken. Ten derde blijken personen die veel tot zeer veel op hun schermen keken nauwelijks overdag slaperiger te zijn dan mensen die zich totaal onthielden van avondlijk schermgebruik.

Blauw licht is eigenlijk ultraviolet

Tot slot blijkt de term ‘blauw licht’ niet juist. Het gaat om ultraviolet (paars) licht, maar sinds Amerikaans onderzoek uit 2001 verwees naar de kwalijke effecten van ‘blauw licht’ is die term massaal door anderen overgenomen en een eigen leven gaan leiden.

Spannende film

De vraag rijst waarom dan toch zoveel onderzoeken, al dan niet rammelend, wijzen op een relatie tussen beeldschermgebruik en slecht (in)slapen. Het licht van beeldschermen kán invloed hebben, maar het is niet scherp af te bakenen hoe sterk die invloed is. Omgevingslicht, denk aan een lamp die brandt, heeft minstens zoveel invloed, zo opperen diverse wetenschappers. Slaapklachten van pubers (zich uitend in leraren die klagen over slaperige scholieren) worden wellicht meer veroorzaakt door de activiteiten van de kinderen. Een spannende film kijken of heftig whatsappen is misschien een sterkere stimulans om moeilijk in slaap te komen, zo suggereert Marijke Gordijn van Chrono@Work, een instituut dat onder meer onderzoek doet naar bioritme en slaapgedrag.

Interpretatie onderzoeksresultaten

Het Volkskrant artikel sluit af met de vaststelling dat het rapport van het RIVM feitelijk laat zien dat er geen duidelijke relatie is tussen schermgebruik en slecht slapen. In de media suggereerde het RIVM dat het een probleem was bij jongeren. Maar wie het rapport ‘Schermgebruik, blauw licht en slaap’ bestudeert, zoals Maarten Keulemans dat deed, ziet een ander beeld. Hoe kan dat?
Een van de onderzoekers: ‘Dat is een keuze die we hebben gemaakt, zodat de boodschap beter overkomt. Je moet begrijpen: er is een belangrijk verschil tussen een rapport voor beleidsmakers en een wetenschappelijk artikel.’

Gewoon rustig naar bed gaan

De verschillende onderzoekers zijn het in ieder geval over eens dat als je goed wilt slapen het verstandig is om tegen bedtijd eerst tot rust zien te komen. Op tijd de computer uitzetten, de tablet of smartphone wegleggen is wellicht de beste stap om lekker te gaan slapen. Niet vanwege het (zogenaamde blauwe) licht, maar vanwege de rust.

Lees ook: welk matras moet ik kiezen

Chris Nederhorst

Mijn naam is Chris Nederhorst, oprichter van matras.info en Royal Health Foam. Ik werk al meer dan 30 jaar met veel plezier in de matrassenbranche en deel graag mijn kennis. Mocht u nog vragen hebben, bel mij gerust! U kunt mij bereiken op 070-3387010.

Delen op: