Een goede nachtrust is van groot belang voor je gezondheid, energie en stemming. Maar wat als je regelmatig te vroeg wakker wordt, pas laat in de nacht kunt slapen of ’s nachts uren wakker ligt? Grote kans dat je biologische klok uit balans is. In dit artikel leggen we uit wat het slaap-waakritme is, hoe het werkt, en hoe verstoringen in dit ritme kunnen leiden tot slaapproblemen.

Wat is het slaap-waakritme?

Je slaap-waakritme, ook wel circadiaans ritme genoemd, is het natuurlijke ritme van je lichaam over een periode van ongeveer 24 uur. Dit ritme regelt wanneer je slaperig wordt en wanneer je wakker en alert bent.

De aansturing hiervan gebeurt via een klein deel van de hersenen in de hypothalamus, genaamd de Suprachiasmatische Nucleus (SCN). Dit gebied wordt ook wel je biologische klok genoemd. Deze klok reageert op externe signalen, met licht als de belangrijkste factor. Zodra het donker wordt, start je lichaam met de aanmaak van het slaaphormoon melatonine. Wordt het licht, dan stopt deze productie, en word je wakkerder.

Licht en de invloed op je biologische klok

Licht is de krachtigste ‘tijdgever’ voor je interne klok. In de ochtend zorgt daglicht ervoor dat je lichaam zich instelt op activiteit en alertheid. Aan het eind van de dag, wanneer het donker wordt, wordt de productie van melatonine opgestart. Dit zorgt ervoor dat je slaperig wordt en je lichaam zich klaarmaakt om te gaan slapen.

Wanneer je te weinig wordt blootgesteld aan natuurlijk licht – bijvoorbeeld doordat je de hele dag binnen zit – of juist te veel kunstlicht ontvangt in de avond (zoals van telefoons, tablets of verlichting), raakt je biologische klok verstoord. Dit leidt tot een slaap-waakritme stoornis.

Oorzaken van een verstoord slaap-waakritme

Een verstoord slaap-waakritme kan ontstaan door verschillende invloeden. De meest voorkomende oorzaken zijn:

• Te weinig natuurlijk daglicht overdag
• Te veel kunstlicht of schermgebruik in de avond
• Onregelmatige werktijden of nachtdiensten
• Jetlag door reizen over tijdzones
• Hormonale veranderingen (zoals tijdens de overgang)
• Chronische aandoeningen of mentale gezondheidsproblemen
• Veroudering: het lichaam reageert dan minder goed op lichtsignalen
• Weinig beweging en een inactieve levensstijl

Hoe herken je een slaap-waakritme stoornis?

Mensen met een verstoord slaap-waakritme herkennen zichzelf vaak in de volgende klachten:

• Moeite met inslapen (vooral pas laat in de nacht)
• Te vroeg wakker worden en niet meer kunnen slapen
• Regelmatig ’s nachts wakker worden
• Slaperigheid overdag of behoefte aan dutjes
• Onregelmatige slaaptijden
• Geen uitgerust gevoel na het slapen

Sommige mensen vallen te vroeg in slaap en worden midden in de nacht wakker. Anderen kunnen juist pas ver na middernacht slapen en hebben moeite met opstaan in de ochtend.

Waarom neemt het aantal slaapproblemen toe met de leeftijd?

Naarmate we ouder worden, neemt de gevoeligheid van onze biologische klok af. Dit komt deels door een afname van de melatonineproductie, maar ook door hormonale schommelingen, minder blootstelling aan daglicht, en een verminderde lichamelijke activiteit.

Het gevolg: een lichter slaappatroon, vaker wakker worden gedurende de nacht, en meer moeite om de interne klok synchroon te houden met het dag-nachtritme van de omgeving.

Wat kun je doen om je slaap-waakritme te herstellen?

Gelukkig kun je zelf veel doen om je biologische klok weer in balans te brengen. Hier zijn een aantal praktische tips:

• Zorg voor voldoende daglicht overdag (bij voorkeur buiten)
• Beperk fel licht en schermtijd minimaal 1–2 uur voor het slapengaan
• Houd een vast slaapritme aan – ook in het weekend
• Beweeg dagelijks, liefst in de buitenlucht
• Vermijd dutjes overdag als je moeite hebt met inslapen
• Creëer een donkere, koele slaapkamer zonder elektronische prikkels
• Overweeg melatoninesupplementen (alleen in overleg met een arts)

Herken en herstel je slaap-waakritme

Een verstoorde biologische klok is een belangrijke oorzaak van chronische slaapproblemen. Licht speelt hierin een centrale rol: te weinig daglicht overdag en te veel kunstlicht in de avond kunnen het natuurlijke ritme van je lichaam in de war schoppen. Combineer dit met leeftijd, inactiviteit of hormonale veranderingen, en het risico op slaapklachten neemt snel toe.

Door je bewust te worden van deze invloeden en je levensstijl aan te passen, kun je je slaap-waakritme herstellen en weer genieten van een diepe, herstellende slaap.

Chris Nederhorst

Mijn naam is Chris Nederhorst, oprichter van matras.info en eigenaar van Royal Health Foam. Ik werk al 36 jaar met veel plezier in de matrassenbranche en deel hier graag mijn kennis. Mocht u nog vragen hebben, bel mij gerust! U kunt mij bereiken op 070-3387010.

Delen op: